In het onderdeel Visie van de Omgevingsvisie zijn de gebiedsoverstijgende ambities en keuzes beschreven en toegelicht. In dit deel van de Omgevingsvisie zoomen we in op de gebieden. Het kan immers gebeuren dat bepaalde keuzes niet voor de hele gemeente gelden, maar enkel voor een bepaald (deel)gebied. Daarom staan in onderdeel 2 van de visie de gebieden centraal. Per gebied komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• Allereerst wordt een korte typering gegeven van het gebied.
• Vanuit de gebiedstypering worden de voornaamste waarden beschreven. Deze waarden vormen een belangrijke basis voor de afweging, toetsing en begeleiding van nieuwe ontwikkelingen.
• Vervolgens wordt de hoofdkoers van het gebied beschreven.
• Vanuit die hoofdkoers worden de gebied specifieke keuzes beschreven.

De bijzondere historie van het gebied is bepalend voor het uiterlijke karakter. In 1818 richtte generaal Johannes van den Bosch, die gezinnen die na de Franse overheersing in armoede leefden wilde helpen, de Maatschappij van Weldadigheid op. Van den Bosch kocht in Drenthe woeste grond aan zodat de armen deze konden ontginnen. Het Landgoed ‘Westerbeek’ in het huidige Frederiksoord werd het bestuurlijk centrum van de Maatschappij van Weldadigheid.

De ontginningskolonie van Wilhelminaoord en Frederiksoord laat de systematische werkwijze van de maatschappij zien. Steeds werd een groot gebied ingedeeld met vaste maten van wegen, sloten, en kavels. Het waren ‘vrije

koloniën’ waar voor de bewoners individuele hoeves werden gebouwd met wat grond erbij voor eigen gebruik. Deze lagen langs de lange hoofdassen in vaste

maatvoering. De kruispunten van wegen vormden aanleiding voor de situering van verbijzonderde gebouwen met voorzieningen als school of werkplaats. De oude structuur van landgoed Westerbeek met landhuis, sterrenbos en paden bleef herkenbaar. In de tweede helft van de 19e eeuw vond schaalvergroting plaats, herkenbaar aan de grote boerderijen en boskavels. Zo is Boschoord ingevuld op het orthogonale grid dat er al lag. In Zorgvlied werd in 1823 het Instituut voor de Landbouw gesticht, dat functioneerde als opleidingsinstituut voor de Maatschappij.

De originele ruimtelijke structuur van de ontginningskoloniën is behouden gebleven en de gebieden worden nog altijd beheerd door de Maatschappij van Weldadigheid. Met uitzondering van Zorgvlied. De gronden hier werden al in 1859 verkocht.

Vanwege de nog volledig gave karakteristieken en de bijzondere geschiedenis is het cultureel erfgoed van de Maatschappij van Weldadigheid door Unesco op de werelderfgoedlijst geplaatst.

Dit zijn de waarden van dit deelgebied:

• Landschappelijk; de dragers van de identiteit van het ontginningskolonie-landschap zijn:
  • de strakke, planmatige opzet;
  • uniforme bebouwing;
  • afwisseling in open en besloten delen;
  • grote bospercelen;
  • karakteristieke lanenstructuur;
  • gras- en bouwland.
• In dit gebied liggen Frederiksoord, Wilhelminaoord en Boschoord, die zijn aangewezen als ‘van rijkswege beschermd dorpsgezicht’.
• De tuinen in Frederiksoord met meer dan 700 – 800 verschillende appel- en perenrassen en de tuinen bij de tuinbouwschool met zeer diverse beplanting.
• Museum de Proefkolonie en enkele evenementen van regionale betekenis (onder andere Corso (Unesco Immaterieel Cultureel Erfgoed), de Lentefair en Paard & Erfgoed)
• Recreatief en economisch; dit deelgebied vormt een enorme trekpleister voor toeristen en bezoekers van buiten de gemeente en is daarmee van grote waarde voor de recreatiesector en de lokale economie.
• Erfgoed; dit deelgebied vormt als geheel een kostbaar erfgoed.

De focus in dit gebied ligt op de ambities ‘herkenbaar en toekomstgericht’ en ‘bedrijvig en gastvrij’ Westerveld. Van belang is om de cultuurhistorische waarden duurzaam te behouden (herkenbaar en toekomstgericht) en anderzijds in te zetten op goede recreatieve voorzieningen (bedrijvig en gastvrij). Het overbrengen van het unieke verhaal van de Kolonie; ook voor de generaties na ons. Dit alles onder het overkoepelende thema: ‘behoud door ontwikkeling’. Het is onze ambitie dat ook het nabijgelegen Vledder van deze ontwikkeling profiteert.

• Belangrijkste opgave in dit gebied is het behouden van het unieke en historische koloniegebied voor de toekomst. Bij ontwikkelingen is aandacht voor het herstellen van de herkenbaarheid in landschap en bebouwing. Bestaande waarden en kwaliteiten vormen het toetsingskader bij nieuwe ontwikkelingen. De Unesco-status biedt daarvoor een stevig fundament.
• Vanuit het streven naar behoud door ontwikkeling, bieden we in dit gebied ruimte voor innovatie en pionieren. In het bijzonder Frederiksoord; het ontwikkelen van Frederiksoord als een Proeftuin van Weldadigheid; een inspiratieplek op het gebied van samen leven en zorgen voor elkaar, gezond leven en zelfredzaam en duurzaam wonen. Vanuit het streven naar behoud door ontwikkeling, bieden we in dit gebied dan ook ruimte voor innovatie en pionieren.
• We geven ruimte aan sociaal en duurzaam ondernemerschap met behoud van het cultureel erfgoed.
• In het gebied bevindt zich nog een aantal actieve agrarische bedrijven. Waar mogelijk bieden we deze agrariërs ruimte voor ontwikkeling.

De laaggelegen gebieden in de gemeente zijn voornamelijk de beekdalen, die op veel plaatsen nog duidelijk herkenbaar zijn in het landschap. De beekdalen hebben een karakteristieke ruimtelijke opbouw met grenswallen die de afscheiding met het hoger gelegen veld vormen, dwarswallen voor de perceelscheidingen, openheid en een typische, optrekkende verkaveling. De beekdalen hebben daardoor een belangrijke beeldbepalende en cultuurhistorische functie.

De beekdalen zijn hoofdzakelijk in agrarisch gebruik. Delen van de beekdalen zijn door de provincie Drenthe aangewezen als nieuw Natuur Netwerk Nederland. Door hun lage ligging zijn de beekdalen ook van belang voor de waterhuishouding in de gemeente, met name voor berging en afvoer van hemelwater.

Dit zijn de waarden van de beekdalen:

• Landschappelijk: de identiteit van het beekdallandschap wordt bepaald door:
  • Grootschalige openheid;
  • Nauwelijks bebouwing;
  • Verdichting door houtwallen evenwijdig aan en dwars op de beekdalranden;
  • Voornamelijk in gebruik als grasland;
  • Opstrekkende verkaveling;
  • Reliëf.
• Waterhuishoudkundig: door de lage ligging in het landschap zijn de beekdalen van belang voor de afvoer en de berging van hemelwater.
• Agrarisch: de beekdalen kennen gunstige omstandigheden voor de agrarische sector;
• Belevingswaarde: het gebied wordt beleefd als een rustig en open gebied;
• Het agrarische karakter van de open beekdalen met gras- en hooilanden heeft grote cultuurhistorische waarde.

De hoofdkoers in dit gebied richt zich op de ambities ‘bedrijvig en gastvrij’ en ‘herkenbaar en toekomstgericht’ Westerveld. De agrarische sector is sinds jaar en dag prominent aanwezig in dit deelgebied. De productieomstandigheden zijn goed. Ook voor de toekomst zetten we daarop in. Er is dan ook ruimte voor grondgebonden landbouw. Daarnaast is ruimte voor (dag)recreatieve ontwikkelingen aan de randen van het gebied (gastvrij), zoals fiets- en wandelroutes.

Wij willen de beekdalen beschermen van grootschalige, kapitaalintensieve functies die gevoelig zijn voor wateroverlast. Wij willen het waterbergende vermogen van de beekdalen namelijk behouden.

Van oudsher waren de beekdalen de habitat bij uitstek van een breed spectrum aan weidevogels. De gemeente streeft naar, en ondersteunt maatregelen voor het in stand houden van bestaande weidevogelpopulaties en die de terugkeer van grotere aantallen mogelijk maken.

Beekdalgebied ten zuiden van Wittelte (bron: bing.com/maps)

Dit deelgebied bestaat uit de oude gronden, voornamelijk zijn dit essen, veldontginningen en (delen van) veenrandontginningen. Het karakter van het gebied is wisselend. Van grote open agrarische landschappen naar kleinschalig esdorpenlandschap en wegdorpen.

Passend bij het wisselende karakter is ook de variatie aan gebruik van dit gebied. Naast akkerbouw en grasland bestaan in dit gebied ook de functies natuur en recreatie. Enkele delen van dit deelgebied maken onderdeel uit van het door de provincie Drenthe aangewezen Natuur Netwerk Nederland.

Dit zijn de waarden van de oude veldontginningen:

• Landschappelijk;
  • Het landschap van de veldontginningenwordt getypeerd door:
    • overwegend open, plaatselijk verdicht met bosjes, houtwallen en singels;
    • in gebruik als bouw- en grasland;
    • percelering afhankelijk van ontginning en ruilverkaveling;
    • bebouwing voornamelijk langs ontginningsassen.
  • De identiteit van het essenlandschapwordt bepaald door:
    • openheid op de es; het ontbreken van bebouwing en beplanting;
    • begrenzing door houtwallen en bosrestanten aan de esranden;
    • gebruik als bouwland;
    • aanwezige reliëf en steilranden.
  • Waarden van wegdorpenlandschaphebben betrekking op:
    • afwisseling in open en besloten delen;
    • voornamelijk in gebruik als bouw- en grasland;
    • opstrekkende verkaveling.
• Economisch: in dit deelgebied is sprake van een menging van functies, er zijn agrarische bedrijven in akkerbouw en veeteelt, maar ook recreatiebedrijven en er zijn reguliere woningen, dit maakt het gebied in economisch opzicht interessant, doordat er kansen zijn om functies aan elkaar te koppelen;
• Belevingswaarde: het gebied wordt beleefd als kleinschalig en authentiek, dit is met name de combinatie van dorpen en het omliggende landschap.

Deelgebied ‘Oude veldontginningen’ komt globaal overeen met het gebied dat in de voormalige structuurvisie is aangewezen als ‘verwevingsgebied’ voor de functies landbouw, natuur en recreatie. De hoofdkoers van het beleid voor dit gebied blijft ongewijzigd: landbouw, natuur en recreatie kunnen zich gelijkwaardig ontwikkelen. Bestaande functies en ontwikkeling daarvan staan op de eerste plaats.

De hoofdkoers in dit gebied richt zich daarom op meerdere ambities, namelijk:

• ‘bedrijvig en gastvrij’ vanwege de combinatie landbouw/toerisme;
• ‘bedrijvig en gastvrij’ vanwege de beleefbare natuur;
• ‘herkenbaar’ vanwege het authentieke karakter;
• ‘groen en gezond’ vanwege de nabijheid van dorpen;
• ‘bereikbaar en veilig’ vanwege de infrastructurele verbindingen tussen dorpen en voorzieningen die door dit gebied lopen.

Combinatie van functies
Schaalvergroting van (agrarische) bedrijven is in dit gebied moeilijk te realiseren. Dit als gevolg van de kleinschalige eigendomssituatie, de aanwezigheid van waardevolle essen, de nabijheid van andere (milieugevoelige) functies én de nabijheid van natuurgebieden. Daar waar kansen liggen, willen we deze echter faciliteren. Ontwikkeling van agrarische bedrijven zal naar verwachting met name plaatsvinden door functieverandering of functieverbreding, bijvoorbeeld met de verkoop van lokale producten. Ook daarvoor bieden we ruimte. Duurzame landbouw is hier zeker kansrijk, evenals kleinschalig en biologisch boeren.

In het gebied liggen agrarische gronden die binnen de doelbegrenzing van het Natuur Netwerk Nederland vallen. De realisatie van het Natuur Netwerk Nederland vindt hier idealiter – voortbordurend op de landelijke ontwikkelingen - plaats door extensivering van de landbouw in vormen als agrarisch natuurbeheer en biologische landbouw. Boerderijen waar dit niet lukt, krijgen een andere passende functie, bijvoorbeeld wonen of kleinschalige verblijfsrecreatie.

Beleefbaarheid
Tot slot, omdat dit deelgebied grenst aan bijna alle dorpen, vinden we het belangrijk om dit deelgebied vanuit de dorpen zo toegankelijk en uitnodigend mogelijk te maken - waar dat nog niet het geval is. Dit sluit aan bij de gemeentebrede ambitie om bewegen te stimuleren. Daarnaast vinden we het kleinschalige en authentieke landschap belangrijk om te behouden, zeker als er allerlei ontwikkelingen in het gebied zijn. Bebouwing moet altijd passen bij de omgeving.

Bij nieuwe ontwikkelingen vinden we dit belangrijk:

• We ondersteunen functieverandering of functieverbreding van agrarisch bedrijven waar dit nieuwe kansen oplevert en de waarden over eind blijven.
• In dit gebied is ruimte voor een innovatieve en dynamische recreatieve sector.
• Ontwikkelingen, onder andere ten aanzien van opwek van duurzame energie, mogen geen afbreuk doen aan de beleefbaarheid en herkenbaarheid van het authentieke, kleinschalige landschap. Vanwege de variatie in het gebied bieden we hierin maatwerk.
• Gebiedsontwikkeling nabij dorpen wordt bij voorkeur gecombineerd met een functie die uitnodigt om te bewegen.

Dit deelgebied bestaat uit de onontgonnen zandgronden. Dit zijn drie delen met als basis de drie grote Natura 2000-gebieden met heidegebieden en bosgebieden; het Dwingelderveld, het Drents–Friese Wold en het Holtingerveld. Het Dwingelderveld en het Drents-Friese Wold zijn daarnaast aangewezen als Nationale Parken.

Landschappelijk; zoals hiervoor vermeld kunnen twee typen gebieden worden onderscheiden: heide en bos.

• Overeenkomstige identiteitsdragers zijn:
  • nauwelijks bebouwing
  • voornamelijk natuurfunctie
  • aanwezigheid van vennen.
• De specifieke identiteitsdragers van de heidegebieden zijn:
  • afwisseling in open en besloten delen;
  • geen duidelijke richtingen;
  • plaatselijk bos.
• De specifieke identiteitsdragers van de bosgebieden zijn:
  • sterk verdicht;
  • loof- en naaldhoutbos;
  • strakke blokvormige percelen.
• Recreatieve waarde: natuur werd als één van de vijf belangrijkste waarden van de gemeente genoemd tijdens de campagne Westerveld Natuurlijk. De natuurgebieden zijn voor zowel inwoners als bezoekers van de gemeente belangrijk. Door de aanwezigheid van unieke natuur-, landschaps- en cultuurhistorische waarden vormen deze gebieden de motor achter de recreatieve sector.
• Natuurwaarden: het gaat hier om specifieke ecosystemen die kenmerkend zijn voor het Drents plateau: heide, bossen en vennen.

De gemeente zet in dit deelgebied de natuurwaarden en het toeristisch recreatief medegebruik op de eerste plaats. Dat betekent dat de gemeente in dit deelgebied de ambities ‘gezond en groen’ en ‘bedrijvig en gastvrij’ centraal zet. De ambitie ‘gezond en groen’ richt zich op het in stand houden van het groen en de biodiversiteit in het gebied. De ambitie ‘bedrijvig en gastvrij’ richt zich op het toegankelijk maken en houden van de gebieden waardoor de natuur beleefbaar is voor inwoners en toeristen. Het is de kunst om tussen deze ambities te balanceren.

Om de balans te behouden, zijn (nieuwe) functies naast natuur in deze gebieden beperkt mogelijk. Verder is het samen optrekken met natuur beherende organisaties van belang om te bepalen welke mogelijkheden er zijn.

Bij herinrichting naar nieuwe natuur in dit gebied blijven extensieve vormen van landbouw en beweiding, in relatie met natuurbeheer, mogelijk.

Voor bestaande recreatieve functies geldt als uitgangspunt dat deze kunnen worden voortgezet en dat recreatiebedrijven, indien wenselijk (en/of noodzakelijk) voor het voortbestaan van het bedrijf, kwalitatief mogen uitbreiden. Voor de uitbreiding worden voorwaarden gesteld met betrekking tot een goede landschappelijke inpassing. Tevens moet het bedrijf bij uitbreiding kunnen aantonen dat de beschermde ecologische- en natuurwaarden van het gehele gebied in hoofdzaak niet wordt aangetast. Nieuwe recreatieve bedrijven mogen alleen in de randen van het gebied worden ontwikkeld. Voor nieuwe functies wordt een bijdrage in de verbetering van de kernkwaliteiten van het landschap gevraagd.

Havelte is een voorzieningendorp met, naast de functie wonen, een grote diversiteit aan voorzieningen. Op 1 januari 2021 telde het dorp 3.825 inwoners.

Het oude dorp Havelte is ook vanwege de cultuurhistorie zeer waardevol en kent vier beschermde dorpsgezichten. Bepaalde delen van de kern Havelte zijn in 1969 aangewezen als beschermd dorpsgezicht. In de toelichting van de betrokken Ministeries wordt met name de verscheidenheid van het gebied geroemd en de aanwezigheid van de (net als in Dwingeloo) zeldzame binnenes of –weide. Ten noorden/noordwesten van Havelte bevinden zich twee hunebedden.

Zuidelijk/zuidwestelijk van het dorp Havelte vinden we het beschermde dorpsgezicht Eursinge, dat gedomineerd wordt door de aanwezigheid van de herenboerderij ‘Overcinge’. Het buurschap Eursinge behoort zowel vanuit het oogpunt van cultuurhistorie als uit het oogpunt van dorpsschoon tot een van de meest waardevolle dorpsgezichten in de provincie Drenthe.

• rijke cultuurhistorie met o.a. vier beschermde dorpsgezichten
• open en groene ruimtes binnen het dorp
• historie op veel plaatsen zichtbaar
• mogelijkheid tot waterrecreatie
• breed winkelaanbod
• goed voorzieningenniveau
• het Piet Soerplein vormt een aantrekkelijk dorpshart voor bewoners en bezoekers en een goed vestigingsklimaat voor ondernemers
• inwoners zijn sterk betrokken bij elkaar en de natuurlijke omgeving
• actief verenigingsleven
• aanwezigheid van Defensie is belangrijk voor Havelte
• belangrijke uitvalsbasis richting Holtingerveld
• economische waarde vanwege bedrijventerrein aan de Oeveraseweg
• gunstige ligging tussen Meppel en Steenwijk en op een paar autominuten vanaf de A32

Voor specifieke waarden in de openbare ruimte wordt verwezen naar de Visie op de Openbare Ruimte (BrinQ, 2018).

• We zien in Havelte kansen in bedrijven die op zoek zijn naar een aantrekkelijke landschappelijke locatie. De vestiging van dergelijke bedrijven willen we faciliteren.
• De dorpsgemeenschap Havelte heeft een Dorpsvisie ontwikkeld. Uit die Dorpsvisie ‘Hart voor Havelte’ is het Ruimtelijk Actieplan Havelte voortgekomen. De komende tijd gaan we door met het uitvoeren van het Actieplan.
• We willen de (toeristische) verbinding tussen Havelte de Toegangspoort Holtingerveld verder versterken.
• Havelte kent een breed en actief verenigingsleven met diverse voorzieningen. We maken ons sterk om die voorzieningen voor het dorp te behouden.
• Evenementen (op het Piet Soerplein) dragen bij aan de (recreatieve) aantrekkelijkheid van Havelte. We bieden daarvoor meer ruimte.
• We maken ons sterk voor meer ontmoetingsplekken in de openbare ruimte.
• We zetten ons in voor het behoud van het bestaande winkelaanbod in Havelte.
• Vanuit toerisme en recreatie willen we de unieke recreatieve waarde van Havelte, namelijk de geschiedenis van de ijstijd en meer recent de Tweede Wereldoorlog, extra benutten.

Dwingeloo is een voorzieningendorp met, naast de functie wonen, een grote diversiteit aan centrale voorzieningen. Op 31 december 2020 telde het dorp 2.460 inwoners exclusief omliggende buurtschappen.

Sinds 1967 is de Brink in Dwingeloo een beschermd dorpsgezicht. De bescherming omvat niet alleen de historische brink, maar ook een deel van de Enthingeweg en het gebied binnen de Brinkweg waar zich een typische Drentse ‘binnenweide’ bevindt. Naast de afmetingen en de vorm is de brink in Dwingeloo bijzonder vanwege de vaak statige bebouwing rondom de brink. Veel panden hebben de status van beschermd rijksmonument.

Bijzondere vermelding geldt voor het Westeinde. Het Westeinde is een streek die valt onder Dwingeloo maar een geheel eigen dynamiek kent. Kenmerkend en uniek voor dit gebied is de landgoederengordel die het Westeinde met Dwingeloo verbindt. Naast de havezate Westrup en de bijzondere havezate Oldengaerde bevinden zich ook de voormalige havenzaten Bathinge en Enthinge in deze landgoederengordel. Deze terreinen zijn, evenals de nog bestaande havenzaten, grotendeels aangewezen als beschermd rijksmonument.

• veel groen in het dorp
• toeristisch aantrekkelijk
• hoge kwaliteit van de openbare ruimte, in het bijzonder rond de brink/beschermd dorpsgezicht
• brede middenstand en horeca
• cultuurhistorisch waardevol dorpscentrum
• actief verenigingsleven, veel sportvoorzieningen
• cultuurhistorisch waardevolle landgoederengordel (Enthinge, Bathinge en Oldengaerde)
• de brink als belangrijke plek voor ontmoeting en activiteiten
• economische waarde vanwege bedrijventerrein De Valderse

• In Dwingeloo zien we de eerste aanzetten van de verbinding van diverse toeristische functies. Deze koers willen we faciliteren. Ook willen we de unieke recreatieve waarde van Dwingeloo, namelijk de beleving van duisternis en sterren, extra benutten.
• De verbinding tussen het dorp Dwingeloo en het Nationaal Park is erg belangrijk en willen we verder verbeteren. We zijn blij met het feit dat Recreatieschap Drenthe en Marketing Drenthe het Planetron in gebruik hebben genomen en zien op dat vlak grote kansen.
• Op het gebied van woningbouw zien wij kansen in beperkte aantallen op inbreidingslocaties. Hierbij staan kwalitatieve inpassing en aansluiting bij de gewenste doelgroepen (Woonvisie) – met specifieke aandacht voor de doelgroep starters/jongeren en ouderen - voorop. Woningbouw op uitbreidingslocaties wordt op voorhand overigens niet uitgesloten. Wij kiezen bij dit alles voor deze volgorde: inbreiding gaat voor uitbreiding.
• Enkele jaren geleden is een Dorpsvisie opgesteld. Samen met Dwingeloo willen we werken aan de uitvoering daarvan. Hieronder een aantal voorbeelden:
  • Vrijkomende bestaande gebouwen kunnen geschikt worden gemaakt voor speciale doelgroepen zoals starters/jongeren ouderen, aangepast wonen of midden- en kleinbedrijf.
  • We zetten ons in voor voldoende ontmoetingsplekken voor jongeren. Ook faciliteren we initiatieven voor jeugdactiviteiten. Samen met de organisatoren willen we zoeken naar mogelijkheden om welzijn te bevorderen en overlast te voorkomen.
  • Er ligt een duidelijke link tussen Dwingeloo en Astron/Lofar. We zullen initiatieven ondersteunen die leiden tot een sterkere verbinding. We denken bijvoorbeeld aan een experimentele kenniswerkplaats of het opzetten van een netwerk van zzp’ers op het gebied van hightech.
  • Er is behoefte aan een meer gevarieerd toeristisch aanbod, gericht op de beleving en in combinatie met het historisch erfgoed. We ondersteunen daarom initiatieven die hier een bijdrage aan leveren.
  • Dwingeloo wil zich meer profileren als kunstdorp, zo blijkt uit de Dorpsvisie. Wij vinden dat passend en ondersteunen initiatieven op dat vlak.
• Dwingeloo kent een breed en actief verenigingsleven met diverse voorzieningen. We maken ons sterk om die voorzieningen voor het dorp te behouden.

Dwingeloo in breder perspectief (Bron: bing.com/maps)

Het voorzieningendorp Diever is een oorspronkelijk es- of brinkdorp. Op 1 januari 2021 telde het dorp 2.715 inwoners. Bijzonder aan Diever zijn de twee brinken: de kleine brink in het centrum waaraan het voormalige gemeentehuis (provinciaal monument), het Schultehuis en de Pancratiuskerk (beiden rijksmonument) liggen. Aan de ontsluiting tussen de Bosweg en de Groningerweg ligt de grote brink. Hier ligt de historische openbare begraafplaats met o.a. oorlogsgraven van het Gemenebest en ligt het marktterrein met daarop een historisch lijkwagenhuisje.

Diever is ontstaan uit het vroegmiddeleeuwse Oldendiever. Tussen Oldendiever en Diever ligt de korenmolen De Vlijt: een belangrijke landmark vanuit zuidelijke richting. In noordelijke richting liggen landschappelijk en archeologisch waardevolle esgronden.

Diever ligt ingeklemd tussen verschillende essen. De hoofdverbindingen lopen door het historische centrum. Het dorp ligt ten zuiden van het Drents-Friese Wold. Het vormt de entree tot dit Nationaal Park. Ten noorden van Diever ligt een van de cultuurhistorische parels: het hunebed van Diever. Aan de zuidzijde ligt Oldendiever, het oudste gedeelte, dat nog het kenmerkende karakter van een oorspronkelijk essendorp heeft.

• entree voor het Nationaal Park het Drents-Friese Wold
• rijke cultuurhistorie, tot uitdrukking komend in o.a. de authentieke brinken en karakteristieke bebouwing in en rond het centrum
• rijk verenigingsleven
• het gebied rondom het Toeristisch Informatiepunt (TIP) is een belangrijke plek voor activiteiten en evenementen.
• de Kerkbrink (biedt kansen als plek voor dynamiek)
• aanwezigheid school voor Voorgezet Onderwijs (Stad en Esch)
• grote gemeenschapszin
• Shakespearetheater (met nationale aantrekkingskracht)
• toeristische trekpleister
• uitvalsbasis voor allerhande evenementen en (sport)activiteiten
• langs bijna alle invalswegen naar het centrum vormt de boombeplanting een groene verbinding met het buitengebied; brinken fungeren daardoor als groene knooppunten
• Stad en Esch als brede ontmoetingsplek met allerlei activiteiten en voorzieningen

Voor specifieke waarden in de openbare ruimte wordt verwezen naar de Visie op de Openbare Ruimte (BrinQ, 2018).

• In het Visiedocument brinkenplan ‘Diever op Dreef’ zijn de gemeentelijke ambities voor (de openbare ruimte van Diever helder neergelegd. De komende jaren willen we samen met het dorp stappen zetten op deze punten:
  • een veilige verkeerssituatie creëren
  • bijdragen aan een gezonde leefomgeving
  • recreatie en toerisme in Diever bevorderen
  • de beleving met behulp van de cultuurhistorie vergroten
  • een klimaatbestendige inrichting maken

Vledder (1.960 inwoners per 1 januari 2021) kent, net als vele andere Drentse brinkdorpen, een lange geschiedenis. Vledder wordt vermeld vanaf 1404. Belangrijk landmark is de Johannes de Doperkerk (15e eeuw) op het Lesturgeonplein (vernoemd naar de predikant en auteur Alexander Lodewijk Lesturgeon), maar ook de relatie van Vledder met de in 1818 opgerichte Maatschappij van Weldadigheid.

Het dorp breidde zich na 1850 in oostelijke richting uit. De kern bestaat uit twee brinken, Grote en Kleine Brink, beiden begroeid met eiken, met ertussen het voormalige gemeentehuis. Op de Grote Brink ligt een grote zwerfkei (1903) van 17 ton, die hier in 1945 is geplaatst als oorlogsmonument voor de slachtoffers van WO II. Aan de noordwestrand van het dorp staan nog enkele barakken van het vroegere werkkamp Vledder. De algemene begraafplaats ligt buiten het dorp. Het oudste gedeelte van de begraafplaats heeft een hoge cultuurhistorische waarde, inclusief het baarhuisje en het lijkwagenhuisje.

• rust, ruimte en fraaie natuurgebieden dichtbij
• Kruisbrink (grote en kleine brink)
• gevarieerd winkelbestand
• grote sociale cohesie
• breed voorzieningenniveau
• toeristisch aantrekkelijk, onder andere door de musea
• Vledder vormt door haar voorzieningen een goede uitvalsbasis voor bezoekers van de voormalige kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid

Voor specifieke waarden in de openbare ruimte wordt verwezen naar de Visie op de Openbare Ruimte (BrinQ, 2018).

• Samen met het dorp willen we de kernwaarden behouden en de aantrekkelijkheid van Vledder verder vergroten. We zien in dat kader kansen wat betreft de aspecten kunst, cultuur en de centrale ligging ten opzichte van de drie omliggende natuurgebieden. Ook willen we de unieke recreatieve waarde van Vledder, namelijk nabijheid van de Koloniën van Weldadigheid, benutten.
• In Vledder is de sociale samenhang sterk. Er is sprake van onderlinge verbondenheid en bereidheid er samen de schouders onder te zetten. Op het niveau van de dorpsgemeenschap als geheel is de sociale samenhang kwetsbaarder. We ondersteunen het dorp bij initiatieven om de brede sociale samenhang te behouden en te versterken.
• We zien aan de noordzijde van Vledder kansen voor uitbreiding van het woonbestand van hoge kwaliteit.
• We zijn van mening dat in Vledder een zelfstandige dorpshuisfunctie moet blijven.
• Het doorgaande verkeer door Vledder is al jaren een aandachtspunt. De drukke doorgaande weg leidt tot verkeersonveilige situaties. Zoals eerder al aangegeven in de Omgevingsvisie blijven we ons inzetten voor het oplossen van (toekomstige) knelpunten in de oost-westverbinding door onze gemeente, primair binnen het bestaande tracé.
• We zetten in op versterking van het toeristische aanbod. Met name zien we kansen in het versterken van de verbinding tussen Vledder en de Koloniën van Weldadigheid.
• We zijn blij met het brede winkelaanbod in Vledder en willen dit graag voor het dorp behouden. We kiezen daarbij een faciliterende rol.

Impressie Vledder (bron: bing.com/maps)

De gemeente Westerveld kent een groot aantal dorpen en buurtschappen. Ieder dorp is uniek, kent zijn eigen geschiedenis en heeft daardoor een eigen identiteit ontwikkeld. Grofweg zien we – naast de voorzieningendorpen Diever, Havelte, Dwingeloo en Vledder – twee typen dorpen in onze gemeente.

Rustig, groen en landelijk wonen in fraaie authentieke dorpen met een belangrijke rol voor gemeenschapszin en zelfredzaamheid. Voorzieningen zijn zeer kleinschalig aanwezig, bijvoorbeeld een rijdende winkel of gastouder. De centrale voorzieningen elders zijn bereikbaar door buurtbus en leerlingenvervoer.

Tot de woondorpen worden gerekend: Boschoord, Doldersum, Havelterberg, Leggeloo, Lhee, Lheebroek, Oldendiever, Oude Willem, Wateren, Wittelte en Zorgvlied.

Dynamische dorpen liggen qua omvang tussen de woondorpen en de voorzieningendorpen in. Naast de woonfunctie zijn er nog een paar voorzieningen aanwezig zoals een (door de gemeente ondersteund) dorpshuis of een basisschool. Of ze hebben een strategische ligging ten opzichte van bepaalde dynamische locaties. Voor voorzieningen zoals hoger onderwijs of grotere winkels moeten de inwoners het dorp uit.

Tot de dynamische dorpen worden gerekend: Darp, Dieverbrug, Eemster, Geeuwenbrug, Nijensleek, Uffelte, Vledderveen, Wapse en Wapserveen. Ook Frederiksoord en Wilhelminaoord worden gerekend tot de dynamische dorpen. Vanwege de onlosmakelijk cultuurhistorische, geografische en functionele link met de Kolonie Maatschappij van Weldadigheid, zijn Frederiksoord en Wilhelminaoord opgenomen in Gebiedskompas 2.1. Wel geldt voor beide dorpen de beleidskoers zoals hieronder verwoord onder ‘Koers voor de overige dorpen.

Voor specifieke waarden per dorp wordt verwezen naar de Visie op de Openbare Ruimte (BrinQ, 2018).

• Omdat ieder dorp uniek is, vinden we maatwerk erg belangrijk. Dit betekent dat we samen met de dorpen kijken waar de behoeften liggen en hoe we daarin als gemeente ruimte kunnen bieden via regelgeving of kunnen faciliteren. Een aantal dorpen heeft (in eigen beheer) een Dorpsvisie opgesteld. Die Dorpsvisies kunnen dienen als leidraad.
• Het 'dorpse en groene karakter' van onze dorpen is een belangrijke pijler van onze woonkwaliteit. Het behouden van de ruimtelijke kwaliteit van de woon- en leefomgeving is een belangrijk uitgangspunt.
• Voor het goed functioneren van een dorp is het belangrijk dat er voldoende ruimte voor ontmoeting is. We willen ons ervoor inzetten om deze voorziening voor de dorpen te behouden.
• We willen de aantrekkelijkheid van de dorpen vergroten door ruime(re) mogelijkheden te bieden voor werken aan huis.
• In alle dorpen is ruimte voor (beperkte) woningbouw. Wat betreft woningbouw in de overige dorpen kiezen we hoofdzakelijk voor een vraag gestuurde aanpak. We juichen eigen initiatief toe, bijvoorbeeld om het eigen huis aan veranderende woonwensen of familiesamenstelling aan te passen. Ook experimenteel en exclusief wonen is mogelijk, zoals in de vorm van collectief particulier opdrachtgeverschap. Hierbij kijken we goed wat bij onze waarden voor het betreffende dorp past.
• Naast deze visie formuleren we een visie op de voorzieningen in onze dorpen, die te beschouwen is als een nadere uitwerking van deze Omgevingsvisie wat betreft de ambitie ‘Een leefbaar en inclusief Westerveld’.
• We stimuleren initiatieven vanuit de dorpen die als doel hebben de sociale betrokkenheid en de leefbaarheid te verbeteren. Ook initiatieven op het gebied van collectieve verduurzaming worden door ons gestimuleerd.